Artykuł ten jest trzecim z serii wpisów poświęconych temu jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa (zob. “Jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa cz. I”). W zamyśle autora ma on pomóc osobom, które chcą: uzyskać przed sądami kościelnymi wyrok pozytywy, zdobyć praktyczne informacje na temat przebiegu procesu oraz podejmować w nim działania zwiększające szanse jego powodzenia. W niniejszym wpisie postaram się wyjaśnić jak wygląda instrukcja sprawy, czyli proces dowodzenia nieważności małżeństwa przed sądem.
RODZAJE DOWODÓW
Adwokat kościelny może uczestniczyć w przesłuchaniu strony, której sprawę dobrze zna od momentu wstępnych konsultacji przeprowadzanych jeszcze przed wszczęciem procesu.
W kanonicznym procesie małżeńskim po ustaleniu formuły wątpliwości konieczne jest dowiedzenie zaistnienia określonych tytułów nieważności małżeństwa. W skardze powodowej przedstawialiśmy jedynie stan faktyczny i prawny sprawy, używając odpowiedniej argumentacji, natomiast na etapie instrukcji sprawy konieczne jest dowiedzenie, że w rzeczywistości tytuły nieważności odpowiadają faktom powoływanym przez stronę. Do procesu mogą zostać dopuszczone dowody, które mogą stać się pomocne dla ukazania przyczyn nieważności małżeństwa oraz są godziwe. Wśród środków dowodowych, które można wykorzystać w procesie wyróżniamy:
- Oświadczenia stron
- przyznanie sądowe
- dokumenty publiczne oraz prywatne
- zeznania świadków
- opinie biegłych wizję lokalną i oględziny sądowe
OŚWIADCZENIA STRON
Jak wskazano, w skardze powodowej wniesionej do sądu przez stronę powodową oraz ewentualnej odpowiedzi na skargę strony pozwanej przedstawione zostały pewne fakty, które mogą skłaniać do przypuszczenia, że z określonych przyczyn małżeństwo zostało zawarte nieważnie (zob. skarga o orzeczenie nieważności małżeństwa). W sądzie, po ustaleniu formuły wątpliwości, zostały określone tytuły nieważności, wokół których toczy się proces (zob. “Jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa cz. II”). Pod kątem tych tytułów dla stron opracowywane są pytania, które zostaną zadane podczas ich przesłuchania. Na tym etapie postępowania adwokat kościelny formułuje propozycje pytań, które będą stronom zadane podczas przesłuchania. Może on także uczestniczyć w przesłuchaniu i na bieżąco za pośrednictwem sędziego zadawać stronie pytania mające na celu dowiedzenie, czy wystąpiły przesłanki przemawiające za nieważnością małżeństwa. By stwierdzić, czy fakty przedstawione przez strony w pismach procesowych są zgodne z prawdą, będą one porównywane z ich własnymi zeznaniami, zeznaniami świadków oraz innymi wykorzystanymi w procesie środkami dowodowymi. Należy podkreślić, że proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa wygląda nieco inaczej niż cywilny proces rozwodowy. Nie mamy tutaj, jak w procesie cywilnym, sali sądowej, tylko zazwyczaj mały pokoik służący przesłuchaniom. Atmosfera jest na pewno bardziej kameralna oraz może nieco mniej stronę stresująca.
DOWODY Z DOKUMENTÓW
Nieco upraszczając dowodem z dokumentu jest pismo, które ma służy udowodnieniu pewnych faktów oraz wzmocnieniu własnej argumentacji w procesie. Należy podkreślić, że chodzi tu o słowo pisane, gdyż pewne dokumenty formie elektronicznej lub multimedialnej (smsy, maile) podlegają oględzinom sądowym, o czym można przeczytać poniżej. Wśród dokumentów wykorzystywanych w procesie wyróżniamy dokumenty publiczne kościelne (czyli wydane przez określoną prawem władzę kościelną), dokumenty publiczne prywatne (czyli wydane przez władzę świecką, jak np. wyrok w sprawie rozwodowej), oraz dokumenty prywatne (listy, pamiętniki etc.). By z danego dokumentu można było przeprowadzić dowód konieczne jest, by przedstawić w sądzie jego oryginał lub uwierzytelnioną kopię. Niekiedy zdarza się, że pewne dokumenty zawierają fakty, które mogą okryć nas niesławą albo ujawnić tajemnicą, którą zobowiązani jesteśmy dochować. Jeżeli jesteśmy zdeterminowani, by taki dokument wpłynął do sądu, możemy prosić o przedstawienie odpisu jego fragmentu z pominięciem fragmentów, z którymi nie powinny zapoznawać się osoby postronne. Czasami w procesie pojawiają się listy informujące współmałżonka o rozstaniu i jego przyczynach. Jeżeli taki list zostanie uznany przez sędziego za autentyczny albo jeżeli strona, która jest jego autorem nie zakwestionuje jego prawdziwości list taki zostanie przyjęty do procesu jako dowód. Warto wskazać, że pewne dopiski, skreślenia oraz inne korekty słowa pisanego będą każdorazowo oceniane przez sędziego pod kątem znaczenia dowodowego.
ZEZNANIA ŚWIADKÓW
W miejscu tym pominę szczegółowe, prawne kwestie dotyczące tego, kto nie może uczestniczyć w procesie jako świadek. Natomiast w większym stopniu postaram się naświetlić kwestię kogo powinno się powołać na świadka okoliczności, których dowodzimy w procesie. Warto wskazać, że najlepszymi świadkami są osoby, które znały strony jeszcze jako parę przed zawarciem małżeństwa, utrzymywały z nimi kontakt w trakcie trwania małżeństwa oraz były świadkami jego rozpadu. Korzystne jest, by przedstawiając w sądzie listę świadków wybrać osoby, które pochodzą z rodziny strony, a także spośród jego przyjaciół i znajomych. Ze względu na ekonomikę procesową nie powinno ich być także zbyt wielu. W moim odczuciu (choć każdą sprawę należy rozpatrywać indywidualnie) dobrze jest powołać na świadków przynajmniej dwie osoby z rodziny oraz dwie do trzech z grona znajomych. Ważne jest, by wśród wskazanych świadków przeważali świadkowie naoczni, a nie tylko tacy, którzy jedynie ze słyszenia posiadają informacje istotne dla sprawy. Podczas przesłuchania świadków nie mogą być obecne strony oraz inni świadkowie, w przesłuchaniu może natomiast aktywnie uczestniczyć adwokat kościelny strony.
OPINIE BIEGŁYCH
W niektórych sprawach wymagana jest wiedza specjalistyczna, dlatego powołuje się w nich biegłych. Najczęściej powołuje się ich w sprawach dotyczących impotencji jednej ze stron oraz niezdolności do wyrażenia zgody małżeńskiej. Strony mogą same przedstawiać opinie sporządzone przez biegłych prywatnych, które dotyczą dowodzonych okoliczności. Biegli prywatni mogą także, za zezwoleniem sędziego, przeglądać akta sprawy, a także uczestniczyć w badaniu strony przez biegłego sądowego.
WIZJA LOKALNA I OGLĘDZINY SĄDOWE
Wizja lokalna służy przeprowadzeniu przez sędziego dowodu w jakimś określonym miejscu znajdującym się poza siedzibą sądu. Oględziny sądowe służą natomiast ocenie wartości dowodowej określonych przedmiotów (np. nagrań audio i video, zdjęć, mailli, nośników cyfrowych etc.)
OGŁOSZENIA AKT
Gdy w procesie zostaną przeprowadzone wszystkie dowody, następuje ogłoszenie akt. Stronom udostępnia się wtedy do wglądu akta sprawy, by mogły się zapoznać z ustaleniami zebranymi w postępowaniu dowodowym. Akta ma prawo przeglądać także adwokat kościelny. Może on uzyskać ich odpisy, co więcej w przeciwieństwie do strony może się zapoznać z treścią akt jeszcze przed ich ogłoszeniem, co może być dlań pomocne w reprezentowaniu interesów strony. Po zapoznaniu się z aktami sprawy przez stronę, dla lepszego ukazania faktów istotnych dla sprawy, może ona zgłosić inne dowody, które nie zostały jeszcze przedstawione w procesie. Skutkuje to koniecznością ponownego ogłoszenia akt.
ZAMKNIĘCIE POSTĘPOWANIA DOWODOWEGO
Po ogłoszeniu akt, jeżeli nie zostały zgłoszone żadne uwagi, a sędzia uzna, że został skompletowany wyczerpujący materiał dowodowy, następuje zamknięcie postępowania dowodowego. Rozpoczyna się wtedy kolejny etap procesu nazywany dyskusją sprawy.
SPIS ARTYKUŁÓW POŚWIĘCONYCH OPISOWI KOLEJNYCH ETAPÓW PROCESU O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA
Zapraszam do zapoznania się z pozostałymi artykułami, które także zostały poświęcone wyjaśnianiu zagadnień procesowych.
- “Jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa (cz. I)”
- “Jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa (cz. II)”
- “Dyskusja sprawy i wyrokowanie w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa”
