W serii artykułów dotyczących tego zagadnienia postaram się osobom, które chciałyby do sądu kościelnego wnieść skargę o stwierdzenie nieważności małżeństwa, w jak najprostszy sposób wyjaśnić na czym polega kanoniczny proces małżeński, co strona występująca w procesie powinna wiedzieć, jak się zachowywać i czego unikać. W części pierwszej zajmiemy się zagadnieniem w jaki sposób prawidłowo wnieść skargę do sądu.
DO JAKIEGO SĄDU WNIEŚĆ SKARGĘ?
W skardze przedstawiamy historię małżeństwa z uwzględnieniem okresu narzeczeństwa oraz czynników, które wpłynęły na rozpad związku.
Przed albo w trakcie formułowania naszej skargi powodowej, która ma nam pomóc w uzyskaniu stwierdzenia nieważności małżeństwa, potocznie, błędnie określanego jako rozwód kościelny (zob. “Stwierdzenie nieważności małżeństwa to nie rozwód kościelny”), powinniśmy się zastanowić do jakiego sądu ją skierujemy. Ma to dosyć istotne znaczenie, ponieważ w sądach kościelnych właściwych dla poszczególnych diecezji istnieją choćby różnice w wysokości kosztów sądowych, których rozpiętość sięga niekiedy nawet kilkuset złotych. Inną kwestią może być stosowanie przez poszczególne sądy bardziej liberalnych lub restrykcyjnych linii orzeczniczych, czy też bliskość zamieszkania stron i świadków. W Kodeksie Prawa Kanonicznego strona powodowa ma niejako „do wyboru“ (po spełnieniu określonych przesłanek) cztery rodzaje właściwości sądowych. Skargę można zatem wnieść do:
- trybunału diecezji, w której małżeństwo zostało zawarte,
- trybunału diecezji, w której strona pozwana przebywa na stałe lu tymczasowo,
- trybunału diecezji, w której miejsce stałego pobytu ma strona powodowa, pod warunkiem, że obydwie strony przebywają na terytorium tej samej Konferencji Biskupów, a wikariusz sądowy stałego miejsca zamieszkania strony pozwanej, po jej wysłuchaniu, wyrazi na to zgodę,
- trybunał miejsca, w którym ma zostać zebrana większość dowodów, jeżeli wikariusz sądowy miejsca pobytu strony pozwanej wyrazi na to zgodę, a strona pozwana nie zgłosi sprzeciwu.
Jak widać wybór jest dosyć spory, choć należy podkreślić, że wybranie jednej z dwóch ostatnich kompetencji będzie możliwe dopiero po zaistnieniu określonych prawem okoliczności.
NAJWAŻNIEJSZE ELEMENTY SKARGI POWODOWEJ
Skargę o orzeczenie nieważności małżeństwa mogą wnieść oczywiście sami małżonkowie i przeważająca liczba spraw będzie dotyczyła właśnie takich sytuacji. Bez złożenia prawidłowo sformułowanej skargi sąd nie może wszcząć kanonicznego procesu małżeńskiego. Powinna być ona sporządzona na piśmie oraz zostać wniesiona do sądu w dwóch egzemplarzach. Powinno się w niej wskazać kompetencje sądu, czyli sąd kościelny, w którym chcielibyśmy, by nasza sprawa była rozpatrywana, musimy także oznaczyć dane personalne strony powodowej i pozwanej, w tym ich miejsce zamieszkania lub pobytu. Warto wskazać także dodatkowe informacje jak dane parafii, w której zostało zawarte małżeństwo oraz kiedy został zawarty ślub kościelny.
PRZEDSTAWIENIE HISTORII MAŁŻEŃSTWA I WSKAZANIE DOWODÓW
Następnie konieczne jest sformułowanie tego co chcemy osiągnąć w procesie, w naszym wypadku prosimy o orzeczenie stwierdzenia nieważności małżeństwa. W skardze przedstawiamy historię małżeństwa z uwzględnieniem okresu narzeczeństwa oraz czynników, które wpłynęły na rozpad związku. Wskazujemy także środki dowodowe, jakie chcemy wykorzystać w procesie, by udowodnić nieważność małżeństwa. Powinniśmy więc przedstawić listę świadków, których chcielibyśmy powołać w procesie, a także ewentualne dowody rzeczowe (jeśli takowe posiadamy) jak listy, kopie maili filmy, zdjęcia etc. W końcu należy podać tytuł nieważności na jakim oparta zostanie skarga i na podstawie którego będziemy dowodzić, że nasze małżeństwo zostało zawarte nieważnie (zob. “Czym jest stwierdzenie nieważności małżeństwa?”). Skargę należy podpisać oraz podać miejsce i datę jej sporządzenia. Jeżeli w opracowywaniu skargi korzystaliśmy z pomocy adwokata kościelnego lub pełnomocnika (zob. sporządzenie skargi przez adwokata kościelnego), to właśnie oni powinni podpisać skargę o orzeczenie nieważności małżeństwa. Do skargi dołączamy świadectwo zawarcia małżeństwa oraz ewentualny odpis cywilnego wyroku rozwodowego.
KIEDY SĄ PRZYJMIE, A KIEDY ODRZUCI SKARGĘ POWODOWĄ
Gdy nasza skarga wpłynie do sądu będzie badana pod kątem tego, czy:
- właściwość sądu odpowiada przepisom prawa (czyli, czy mieliśmy prawo złożyć skargę właśnie do tego sądu),
- strona ma zdolność występowania w sądzie (tzn. czy nie jest małoletnia lub pozbawiona używania rozumu),
- skarga powodowa spełnia wymogi formalne,
- roszczenie strony posiada uzasadnioną podstawę prawną lub przynajmniej istnieje szansa, że w trakcie procesu taka podstawa się ujawni.
Jeżeli choć jeden z tychże warunków nie zostanie spełniony skarga powodowa zostanie odrzucona. Jeżeli zaś skarga będzie zawierała wszelkie elementy prawem wymagane podjęte zostaną czynności związane z zawiązaniem sporu o czym w kolejnej części.
SPIS ARTYKUŁÓW POŚWIĘCONYCH OPISOWI KOLEJNYCH ETAPÓW PROCESU O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI MAŁŻEŃŚTWA
Zapraszam do zapoznania się z pozostałymi artykułami, które także zostały poświęcone wyjaśnianiu zagadnień procesowych.
- “Jak wygląda proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa (cz. II)”
- “Dowodzenie nieważności małżeństwa”
- “Dyskusja sprawy i wyrokowanie w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa”
