Jest to bardzo ciekawe zagadnienie z prawnokanonicznego punktu widzenia. Można sobie wyobrazić sytuację, w której w okresie narzeczeństwa partner zataił przed drugą połową jakiś istotny przymiot własnej osoby, by doprowadzić do zawarcia związku małżeńskiego. Otwiera się tu pole do podjęcia próby uzyskania stwierdzenia nieważności tego małżeństwa, należy jednak pamiętać, że należy odpowiednio przeprowadzić proces dowodzenia, by udowodnić spełnienie określonych prawem przesłanek (zob. “Czym jest stwierdzenie nieważności małżeństwa?”).
MAŁŻEŃSTWO ZAWARTE POD WPŁYWEM BŁĘDU WYWOŁYWANEGO PODSTĘPEM
Na początku dla pełniejszego wyjaśnienia problemu spróbuję przedstawić przykład, który lepiej wyjaśni charakter zwiedzenia drugiej strony podstępem. Można sobie wyobrazić sytuację, w której młoda kobieta pragnie, by jej przyszły małżonek był człowiekiem bardzo uczciwym. Spotyka ona w końcu tę „właściwą“ osobę, która wydaje się miłością życia i partnerem na całe życia, w dodatku jest on biznesmenem, który handluje sprzętem komputerowym. Przyjmijmy, że w okresie narzeczeństwa kobieta poznaje rodzinę narzeczonego, jego matka i ojciec widząc jak bardzo syn pragnie poślubić wybrankę zapewniają ją o jego uczciwości i innych przymiotach jego nieskazitelnego charakteru. Dochodzi do ślubu, a w kilka miesięcy po nim do drzwi ich wspólnego mieszkania puka policja i aresztuje małżonka kobiety. Okazuje się, że jest on od kilku lat poszukiwanym przestępcą, który także po zawarciu małżeństwa prowadził działalność przestępczą.
WYKAZYWANIE PODSTĘPU MAŁŻONKA
Przechodząc do analizy prawnej tego zachowania jako podstawę rozważań weźmiemy kan. 1098 Kodeksu Prawa Kanonicznego, który stanowi:
Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie.
Przy dowodzeniu będzie trzeba wykazać w pierwszej kolejności nieświadomość kobiety, co jest samo w sobie oczywiste, gdyż nie może być mowy o podstępie w momencie, gdy druga strona wie, lub domyśla się kryminalnej działalności męża. Ważne będą także ewentualne podejmowane próby dowiadywania się w okresie narzeczeństwa jakim partner jest człowiekiem (w powyższym przykładzie narzeczona była zapewniana przez samego narzeczonego oraz jego rodzinę jak dobrym i uczciwym jest on człowiekiem). Trzeba także starać się wykazać, że błąd wystąpił z powodu celowego działania współmałżonka, jego rodziny, bądź też innych jeszcze osób. W końcu należy udowodnić, że działanie osoby wprowadzającej w błąd miało na celu zawarcie małżeństwa i gdyby wprowadzona w błąd wiedziała, przed złożeniem przysięgi, o skrywanym przez partnera przymiocie nigdy nie dopuściłaby do zawarcia małżeństwa.
NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ PRZED ZŁOŻENIEM SKARGI
Kwestii związanych z dowodzeniem jest tutaj bardzo wiele, ważny jest moment wprowadzenia w błąd oraz kwestia wystąpienia poważnego zakłócenia wspólnoty życia małżeńskiego (zob. “Dowodzenie nieważności małżeństwa”). W praktyce są to dosyć trudne sprawy, często przecież w procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa druga strona nie chce w ogóle brać udziału. W tego typu sprawach występuje wiele zawiłości prawnych, duże znaczenie ma także fakt, iż dowodzenie w wielu przypadkach opiera się na poszlakach (zob. “Co należy wiedzieć o procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa”). Podany powyżej przykład wbrew pozorom też nie jest do końca klarowny, wiele będzie zależało od przygotowania przez oszukaną kobietę przekonujących środków dowodowych, właściwego przedstawienia przez nią stanu faktycznego oraz jakości zeznań samych świadków i faktów, które zachowali w swojej pamięci.
NIE KAŻDA SPRAWA JEST TAKA SAMA
Dużo spraw, w których wskazuje się na zaistnienie wady zgody małżeńskiej przedstawionej w kan. 1098 KPK kończy się wyrokiem po myśli strony. Jednakże w praktyce każdy stan faktyczny mimo pewnych podobieństw należy traktować w sposób odrębny, gdyż często najmniejsze szczegóły przesądzają o tym, czy są szanse, by dowieść nieważność małżeństwa. W wielu przypadkach właśnie te szczegóły mają szczególne jakościowe znaczenie dla prawidłowego sformułowania skargi powodowej (zob. “skarga o orzeczenie nieważności małżeństwa“).
