W jednym z poprzednich wpisów rozważaliśmy sytuację, w której wystąpiła wada zgody małżeńskiej w postaci błędu co do przymiotu wywołanego podstępem (zob. “Gdy małżonek oszukał Cię kim naprawdę jest”). Mamy wtedy do czynienia z przypadkiem, w którym ktoś by zawrzeć z daną osobą związek małżeński wprowadza ją w błąd co do określonego przymiotu. W poruszanym natomiast dzisiaj problemie błąd ma miejsce bez wystąpienia podstępnego działania osoby trzeciej.
PRZYMIOT MAŁŻONKA BEZPOŚREDNIO ORAZ ZASADNICZO ZAMIERZONY
Osoba, która chce zawrzeć małżeństwo poszukuje partnera, który posiadałby określoną niezwykle istotną i ważną dla niej cechę
Nim przejdziemy do przedstawienia przykładów musimy wyjaśnić na czy polega bezpośrednie i zasadnicze zamierzenie posiadania danego przymiotu przez potencjalnego małżonka. Oznacza, to że osoba, która chce zawrzeć małżeństwo poszukuje partnera, który posiadałby określoną niezwykle istotną i ważną dla niej cechę. Ilustracją tego przypadku może być zamiar poślubienia osoby bogatej albo kobiety, która będzie mogła mieć dzieci albo osoby, która jest góralem z krwi i kości itd. Ważne jest jednak, by nie było to zwykłe pragnienie poślubienia osoby posiadającej daną cechę albo fakt, iż dana osoba dostrzegała ją u swego przyszłego małżonka. Musi bowiem zaistnieć zdecydowana wola poślubienia osoby, która posiada właśnie taki, a nie inny przymiot.
KIEDY MAŁŻEŃSTWO MOŻE BYĆ NIEWAŻNE
Można to wyjaśnić w miarę prosto na poniższych przykładach. Otóż to, iż kobieta pragnie, by jej wybranek był osobą bogatą nie oznacza jeszcze, że spełniona została przesłanka wystąpienia bezpośredniego i zasadniczego zamiaru. Podobnie, fakt, iż dana osoba uważa, że jej przyszły małżonek jest bogaczem także nie oznacza, że miała bezpośredni i zasadniczy zamiar poślubienia osoby bogatej. Inaczej wygląda natomiast sytuacja, w której osoba uzależniała wejście w związek małżeński od bogactwa potencjalnego małżonka. Uważała ona, że jeżeli nie będzie bogaty, to na pewno do małżeństwa nie dojdzie, więcej, przed małżeństwem dowiadywała wśród znajomych, czy potencjalny partner na pewno jest tak bogaty za jakiego uchodzi w środowisku. Po ślubie natomiast okazuje się, że małżonek mimo zapewnień był bankrutem. Można sobie wyobrazić także mężczyznę, który bardzo chce mieć potomka i ma wolę ożenku z kobietą, która będzie mogła urodzić mu zdrowe dziecko. Dokłada on wszelkich starań, by dowiedzieć się że narzeczona może mieć dzieci i prosi ją o zrobienie badań, które wskazują ostatecznie na to, że nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań. Po ślubie okazuje się jednak, że wyniki badań były błędne i kobieta jest bezpłodna. Wtedy także zachodzi błąd co do przymiotu bezpośrednio i zasadniczo zamierzonego.
MOMENT WYSTĄPIENIA OKREŚLONYCH PRAWEM OKOLICZNOŚCI
Można zaryzykować stwierdzenie, że mamy tutaj do czynienia z sytuacją, w której miłość spychana jest na drugi plan, zaś na pierwszym miejscu występuje jedynie pragnienie posiadania u przyszłego małżonka określonego przymiotu. Opisane wyżej sytuacje wydają się bardzo klarowne, lecz w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa (zob. “Czym jest stwierdzenie nieważności małżeństwa?”) należy jeszcze dowieść, że zasadnicza cecha poszukiwana u współmałżonka była zasadniczo i bezpośrednio zamierzona, a ponadto że pragnienie jej wystąpienia było wyraźnie wyrażane jeszcze przed zawarciem małżeństwa (zob. “Co należy wiedzieć o procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa”).
PRAWOKANONICZNE PODSTAWY NIEWAŻNOŚCI
Kanonem, który będzie miał zastosowanie w tego typu sprawach będzie kan. 1097 § 2 Kodeksu Prawa Kanonicznego, który stanowi, że:
Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo zamierzony.
Należy także zaznaczyć, że w procesie dowodzenia nieważności małżeństwa istotną rolę odgrywają nie tylko fakty, które wystąpiły przed zawarciem małżeństwa, ale także jak wyglądały wzajemne relacje małżonków przed i po tym jak okazało się, że jeden z nich nie posiadał owego bezpośrednio i zasadniczo zamierzonego przymiotu (zob. “Dowodzenie nieważności małżeństwa”). Wszelkie te informacje powinny zostać zawarte w skardze powodowej (zob. skarga o orzeczenie nieważności małżeństwa) oraz przedstawione podczas postępowania dowodowego.
